Ali Galip Hadisesi - Mustafa Kemal'i Tevkif Etmek Teşebbüsü Dosya tipleri: [PDB]  [PDF] Tarih / Araştırma

Yazar: Yunus Nadi Yayın: Mart 2001

HATIRALARA GİRİŞ
 

  Ali Galip 1919 Haziranında Elâziz'e gitmek üzere Sivas'tan geçerken vali Reşit Paşaya azledilmiş olan Mustafa Kemal'in tevkifini tavsiye ediyor! Mustafa Kemal'le yüzyüze
 

 1919 Haziranının ikinci yarısı içinde ve Sıvas'tayız. Sıvas'a yeni gelmiş ve haziranın onbirinde işe başlamış bir vali var: Reşit Paşa.
  Reşit Paşa Sıvas'a vakıa, yeni gelmiştir; fakat eski ve tecrübeli bir devlet adamıdır. Birçok valiliklerde bulunmuş, namuskârlığı, vatanperverliği ile tanınmıştır. Reşit Paşa o günlerde bir yandan Dahiliye Nazırı Ali Kemal'den Mustafa Kemal'in azledildiğine dair telgraf almış, öte yandan bizzat Mustafa Kemal'den Sivas Kongresinin hazırlıklarına başlamak emrini telâkki etmiştir. İstanbul paşanın azledildiğini, hiçbir sıfat ve selâhiyeti kalmadığını bildirirken, Mustafa Kemal'in üçüncü ordu müfettişi sıfat ve selâhiyetleriyle emirler vermekte olması Reşit Paşayı hakikaten şaşırtmış ve derin derin düşündürmüş bulunuyordu.
  O tarihten itibaren Milli Hareketin teessüs ve inkişafı yolunda pek çok hizmetler yapmış ve Mustafa Kemal'in takdir ve sevgisini kazanmış bulunan Reşit Paşa doğru yolun intahabında (seçiminde) yanılmamış ve Mustafa Kemal'in emrine girmekte tereddüt etmemiştir.
  Reşit Paşa Babıâlinin ve Mustafa Kemal'in yekdiğerine zıt emirleri karşısında idraki ile vicdanı arasında muhakemeler yaptığı böyle bir sırada idi ki Babıâlinin Elâziz valiliğine tayin ettiği Ali Galip Sivas'a gelmiş bulunuyordu.
  Ali Galip'in daha İstanbul'dan ayrılmadan Millî Hareketi bastırmak üzere talimat aldığı, Sivas'tan geçişi sırasındaki hareketleri ve Mustafa Kemal'i tevkif etmesi için Reşit Paşa üzerinde yaptığı baskıdan anlaşılmaktadır. Ali Galip'in hainane teşebbüsüne tekaddüm eden bu Sivas günlerini Yunus Nadi'nin hatıralarını okumadan evvel öğrenmek, hatıraları takip edecekler iin pek faydalı olacaktır. O günleri bizzat yaşamış olan Vali Reşit Paşa hatıralarında Ali Galip'in Sivas temasları ve kendisi ile görüşmeleri hakkında bol bol malumat vermiştir. Reşit Paşa, Ali Galip'in kendisini ziyaretini şöyle anlatmıştır:
  ''- Sivas'a Ali Galip Bey isminde bir zat geldi. Ayağının tozuyla hükümet konağında beni görmek nezaketini veya tehalükünü (isteğini) gösteren bu yolcu, Elâziz vilâyet valisi olup, İstanbul'dan henüz geliyordu, yanında birkaç da memur bulunduruyordu.
  Ali Galip Bey mülkiyeli değildi, askerdi, erkânıharp miralaylığından mütekaitti (emekliydi). Kendini bana takdim eder etmez, ismini hatırladım. Çünkü Balkan Harbine tekaddüm eden günlerde yapılan mebus intihabında (seçiminde) bu zat -İttihat ve Terakki kuvvetine galebe ederek ve o kuvvetin vücude getirdiği birçok engelleri yenerek- Kayseri'den kendini seçtirmek imkânını bulmuştu. Ömrü pek kısa süren o mecliste, gerçi Hürriyet ve İtilâfa mensup olduğunu açıkça itiraf etmeyip, müstakil (bağımsız) bir mebus vaziyeti takınmağa yeltendi. Lâkin Hürriyet ve İtilâfçı bir ruh taşıdığını hissettirmekten geri kalmadı.
  Umumî harp yıllarında onun nerede olduğunu ve neler yaptığını bilmiyorum. Adı, sanı işitilmez olmuştu. O sebeple ve Sivas'a komşu bir vilâyetin valisi sıfatıyla yüz yüze gelince, bir hayret dakikası geçirmemek elimden gelmedi. Aynı zamanda Babıâlinin böyle siyaset ve entrika düşkünü kimselere el uzatmasını manalı buldum.
  O, ağzı kalabalık bir adamdı. Çok konuşuyor, lâkin bir şey söylemiyordu. Sözlerinin yüzde altmışı övünmekten, yüzde otuzu İttihat ve Terakki aleyhine küfürden ibaretti. Üst tarafından ise müsbet bir mana ve maksat çıkarmak imkânsızdı.
  Ben -Biraz mütehayyir (şaşkın), biraz da muztarip (sıkıntılı)- bu yaveleri dinlerken o, tavrını değiştirdi:
  - Aman Paşam, dedi, ben İstanbul'dayken Mustafa Kemal Paşa'nın azli derdestti. Hatta Divanıharbe sevki de düşünülüyor, konuşuluyordu. Resmî bir işar (haber) var mı?
  Dahiliye Nazırının telgrafını kendisine gösterdim. Dikkatle okudu, garip bir bakışla beni tepeden tırnağa kadar süzdü, sonra sordu:
...