İNTERNETTE HIZLI LETŞM ========================= o Web Sayfalarına Hızlı Erişim Bunun için internet gösterim programlarımızın (Netscape, Internet Explorer, Opera, Mosaic, Arena, Chimera vs...) ayarlarıyla oynayarak bilgisayarımızdan ve bağlı olduğumuz ağdan en yüksek performansı elde etmek için düzenlemeler yapmalıyız. İlk olarak Netscape'te RAM ve Disk önbellek ayarları ile oynayabiliriz. RAM'da tutulan web önbelleği ağa bağlı olduğumuz sürece erişmiş olduğumuz verileri bellekte tutmak içindir. Böylece aynı sayfaya yeniden bakmak istediğimizde yüklenmesini beklememiz gerekmez. Ya da bir resim başka başka sayfalarda tekrarlanıyor olabilir (örneğin sayfanın başlığında); bu durumda da ilk resmin benzerleri ağ yerine önbellekten bulunup getirilir. Disk web önbelleği de aynı amaç içindir; ama onun içindekiler bilgisayarı kapatıp açtıktan sonra da Netscape tarafından ulaşılabilir. Bunun yararını Netscape'i her açışımızda ilk olarak yüklenen sayfanın hızlı gelmesi şeklinde görebiliriz. Yukarıda ne olduğunu tanımladığımız önbellek ayarlarını değiştirmek için Netscape'te ilk önce 'Options' menüsüne tıklarız. Daha sonra, açılan menüde 'Network Preferences' ayarlarını seçip açılan pencerede 'Cache' yazan yere tıklamalıyız. Şimdi karşımıza gelen pencerede 'Memory Cache' ve 'Disk Cache' yazılarını görürüz. Bunlardan ilki ile RAM önbelleğinin, diğeri ile de disk önbelleğinin boyutlarını belirtebiliriz. Bu seçeneklerin yanlarına gireceğimiz en iyi değerlerin ne olması gerektiği doğrusu pek belli değil. Benim önerim RAM önbelleği için, makinanızın sahip olduğu RAM ve SWAP toplamının dörtte birini ayırmanız şeklinde. Örneğin 16MB RAM'a ve tanımlanmış 16MB swap alanına sahipseniz, 8MB'lık bir 'memory cache' tek kullanıcılı bir sistem için iyi bir değerdir. Bu değeri kilobyte cinsinde belirtilen alana yazarak RAM önbelleğin boyutunu belirtmiş oluruz. Yani 8MB için 8192, ya da yuvarlayarak 8000 yazmalıyız. Yalnız unutmamamız gerekir ki yukarıdaki dörtte-bir oranı tek kullanıcılı sistemler içindir. Eğer okulunuzda, işyerinizde bir makinayı (örneğin Linux çalıştıran bir PC'yi) aynı anda uzaktan (X-appeal, Xwin32 vs. ile) pek çok kişi birden kullanıyorsanız, diğer kullanıcıları da düşünmelisiniz. Örneğin kullandığınız çok kullanıcılı bir Linux makinada 32MB RAM ve 64MB SWAP var, ve ortalama kullanıcı sayısı 10 ise 3MB'lık bir RAM önbelleği idealdir. Bu değeri elde etmek için şu öneriyi kullanabiliriz: Eğer kullanıcı sayısı 2^(n-1) ile 2^(n) arasında ise toplam belleğin 2^(-n-1) ini 'Memory Cache' olarak kullanabiliriz. Buna göre 10 kullanıcı 2^3 ile 2^4 arasındadır. Yani n=2 dir. Öyleyse toplam belleğin (32 + 64 = 96) 2^(-4-1)ini yani 1/32 sini kullanmalıyız. Bu da 96/32 = 3MB eder. Bu formül tek kullanıcı için yine dörtte bir oranını verir. Çok kullanıcılı sistemlerde Netscape'in önemli oranda CPU zamanı harcadığını da göz önünde tutmalıyız. Dolayısıyla ' nice -n 19 netscape & ' ile çalıştırırsak, Netscape düşük öncelikli olarak çalıştırılacaktır. Verilerin ve sayfaların ağ üzerinden zaten yavaş geliyor olmasından ötürü, bu çalıştırma tarzı bizim Netscape'imizi yavaşlatmaz. Disk önbelleği için de benzer formülle ayırmamız gereken miktarı bulabiliriz. Eğer boş disk alanımızı biliyorsak, onun dörtte birini 'Disk Cache' için ayırabiliriz. Ama doğrusu, 30-40MB'den daha büyük disk-web önbelleğinin pek de bir yararı yoktur. Kısaca söylemek gerekirse, boş disk alanınız 120MB'den fazla ise disk önbellek değeri olarak '30000' kullanmanız yeterlidir. 30000 kilobyte yaklaşık 30MB eder. Unutmamamız gereken, Netscape'in yazılan değeri kilobyte cinsinden gördüğüdür. İkinci olarak 'proxy' ayarları ile oynayabiliriz. Proxy sunucuları hem güvenlik hem de hızlı internet erişimi için kullanılır. Proxy'nin temelde yaptığı şey sizin az önce önbellek ayarları ile yaptığınızın aynısıdır. Bir proxy, kendisinden istenen veriler önbelleğinde varsa buradan size sunar, yoksa da önce o veriyi arar bulur ve bir yandan önbelleğine yerleştirirken diğer yandan da size gönderir. Bunun yararı şuradadır: Eğer sizin makinanıza tanımlanan proxy sunucusuna ulaşmak, bağlanmak istediğiniz web sayfasına eişmekten daha kısa tutuyorsa, ve istediğiniz sayfa yakın bir zamanda başkaları tarafından da yüklenmişse, bu sayfayı siz daha hızlı yüklersiniz. Size en yakın, yani en çabuk erişebildiğiniz proxy sunucusunu bulabilmek için 'ping' komutunu kullanabilirsiniz. Aşağıdaki listede yer alan proxy adreslerini tek tek 'ping adres' şeklinde deneyerek, içlerinde en kısa ortalama erişim süresine sahip olanı seçmelisiniz. Seçtiğiniz bu adresi Netscape'e ya da Internet Explorer'a girmek için şu adımları takip etmelisiniz: Netscape için önce 'options'tan 'network preferences' menüsüne girmelisiniz. Buradan 'proxies' alt başlığına tıklayarak proxy ayarları penceresini seçmelisiniz. Burada 'manual proxy' seçeneğini etkinleştirmeli ve sonra da yanındaki view seçeneğini tıklamalısınız. Yeni açılan pencerede 'http proxy' için belirtilen yere az önce seçtiğiniz proxy sunucu adresini girmeli ve yanındaki 'port' için ayrılan yere de aşağıdaki listeden seçtiğiniz adrese ait olan 'port' numarasını girmelisiniz. Ayrıca proxy sunucusunun adresini IP olarak girerseniz küçük bir hızlanma daha elde edersiniz (çünkü bilgisayarınız yazdığınız adresin IP olarak ne olduğunu öğrenmek zorunda kalmaz). Internet Explorer'a proxy tanımı için ise view menüsünde 'options'ı seçmelisiniz. Burada da 'connection' alt başlığından 'connect through a proxy server' adlı seçenek işaretlenir. Daha sonra 'settings'ten Netscape'e benzer şekilde buraya da seçtiğiniz proxy adresini ve port numarasını girmeli ve gördüğünüz bütün 'OK' seçeneklerine tıklamalısınız. Tablo: Türkiye'deki bazı proxy sunucuları _______Port_No______ Proxy Sunucu AdI Sunucu IP No http ftp gopher ----------------------- --------------- ------ ------ ------ proxy1.turnet.net.tr 194.54.36.130 8080 proxy2.turnet.net.tr 194.54.32.133 8080 proxy3.turnet.net.tr 194.54.34.131 8080 gateway.superonline.net 194.242.73.254 8080 proxy.aidata.net.tr 195.174.93.254 8080 proxy.aidata.com.tr 195.174.93.254 8080 proxy.atlas.net.tr 195.174.46.34 8080 8081 proxy.ato.org.tr 195.174.65.6 8080 8080 8080 proxy.beko.net 195.175.15.18 8080 nova.bnet.net.tr 194.54.63.8 8080 proxy.bnet.net.tr 194.54.63.8 8080 8080 8080 proxy.doruk.net.tr 195.174.34.100 8080 8080 8080 proxy.efes.net.tr 195.174.202.10 8080 vs2.marketweb.net.tr 212.45.64.244 8080 proxy.marketweb.net.tr 212.45.64.244 8080 lokum.prizma.net.tr 212.33.1.1 8080 8080 8080 proxy.prizma.net.tr 212.33.1.1 8080 andromeda.raks.net.tr 194.54.48.1 8080 proxy.raks.net.tr 194.54.48.1 8080 thicker.raksnet.com.tr 194.54.48.82 8080 proxy.raksnet.com.tr 194.54.48.82 8080 ns1.satko.com 193.192.100.100 8080 proxy.netone.com.tr 193.192.100.100 8080 proxy.sim.net.tr 195.174.219.10 8080 proxy.turk.net 212.57.17.4 8080 proxyusa.dominet.com.tr 195.33.224.228 8080 proxy02.ada.net.tr 195.112.128.222 8080 proxy.bir.net.tr 195.174.186.19 8080 8080 8080 ykbgate.ykb.com 195.33.225.162 8080 wwwcache.ulak.net.tr 193.140.100.2 1998 1998 1998 anatolia.ege.edu.tr 155.223.2.12 8080 8080 8080 proxy.ege.edu.tr 155.223.2.12 8080 8080 8080 proxy.metu.edu.tr 144.122.199.93 8080 8080 8080 proxyserver.hho.edu.tr 193.255.215.125 8080 195.64.128.5 195.64.128.5 80 foreksproxy.foreks.com 195.33.224.35 8080 cache.utrecht.surf.net 192.87.46.6 8080 Konu başlığımız hl 'web sayfalarına hızlı ulaşım' olduğuna göre bookmarkların (favorites) yararlarına da değinmeliyiz. Dikkat etmişsenız biliyorsunuzdur; çoğu kez aradığımız bilgilerin bulunduğu sayfaya ulaşmak için önce başka başka sayfalardan geçeriz. Bu zaman kaybının suçlusu da gene biziz. Çünkü çoğunlukla 'add to bookmark' tuşuna basmayız. Bu nitelikteki sayfaları bookmark ya da favorites dosyamıza/dizinimize eklememiz gerektiğini sürekli kendimize anımsatmamızda yarar var. Bunlardan başka, ileri düzey kullanıcılar adres çözümleme işlemini de hızlandırabilirler. Örneğin www.physics.metu.edu.tr adresine bağlanmak istediğinizde önce bir DNS sunucusuna bağlanılarak bu adresin IP numarası öğrenilir. Veri paketlerinde esas olarak kullanılan IP numaralarıdır (yukarıdaki örnek için 144.122.130.1). Bu amaca yönelik iki ayrı çözümü kullanabiliriz. İlk olarak, kullandığımız makina bir UNIX, WinNT ya da Win95 ise bir DNS sunucu programını kurar, ve onu internet adreslerini önbelleklemesi için kullanabiliriz. Bunun nasıl yapılacağı 'Byte' dergisinin Aralık 1997 sayısında anlatılıyor. Bir denemekte fayda var. Diğer bir çözüm ise /etc/hosts ya da /wındows/hosts dosyasını güncellemek. Bu dosyada bazı internet adreslerinin IP adresleri ve nicknameleri tutulur. Dolayısıyla bildiğiniz adres açılımlarını da bu dosyaya ekleyerek 'adres çözümleme' işini girdiğiniz adresler için hızlandırabilirsiniz. Örneğin şu satırı /etc/hosts dosyasına ekleyebilirsiniz: www.physics.metu.edu.tr 144.122.130.1 ya da şunu: www.physics.metu.eduçtr 144.122.130.1 newton Böylece 'lynx newton' demeniz yeterli olacaktır. Kendi /etc/hosts dosyanıza ekleyebileceğiniz sık kullanılan adreslerin bulunduğu güncel bir 'hosts' dosyasını şuradan çekebilirsiniz: http://www.physics.metu.edu.tr/~filker/hosts-ek Ya da buna benzer bir dosyayı kendiniz de UNIX çalıştıran bir makinada yapabilirsiniz. Önce, IP numaralarının bulunmasını istediğiniz adresleri bir metin dosyasına alt alta yazın: #cat > hostlist www.altavista.digital.com www.geocities.com www.yahoo.com www.metu.edu.tr ^D # Ardından da; http://www.physics.metu.edu.tr/~filker/dnsbul adresinde bulunan Unix shell scriptini çekip internete bağlyken çalıştırın: #sh ./dnsbul < hostlist > host-ek Şimdi elinizde hosts-ek dosyasına benzeyen bir dosya var. Bunu doğrudan /etc/hosts 'a ekleyebilirsiniz: #cat host-ek >> /etc/hosts Yukarıdaki çözümlerle yerelleştirme yapmış olduk aslında. Internete ilişkin yaptığımız hemen herşeyin bulunduğumuz makinaya yakın olmasını istiyoruz ki internet trafiğindeki ulaşım sorunumuzu hafifletelim. Bu arada, Türkiye içindeki internet kaynaklarının, web sayfalarının sayısının daha fazla olmasını dilememek de olası değil herhalde. 3 Aralik 1998 27 Şubat 1998 İlker Fıçıcılar filker@newton.physics.metu.edu.tr ---